In twee delen kijk ik vooruit naar de Olympische Zomerspelen van de XXXIe Olympiade in Rio de Janeiro. Lees hier deel 1 terug.

Rio 2016 Masterplan

Rio de Janeiro is één van de mooist gelegen steden ter wereld. De Cariocas (inwoners van de stad) wonen te midden van een spectaculair landschap waarin de oceaan en overdadig begroeide bergen samenkomen. De hoogteverschillen maken het echter geen gemakkelijke stad op planologisch gebied met ongecontroleerde groei en infrastructuur als grootste uitdagingen.

De Spelen van Rio de Janeiro zijn relatief compact. Op voetbal na vinden alle sportevenementen in de stad plaats. (Belo Horizonte, Brasília, Salvador, São Paulo en Manaus zijn de overige speelsteden)

De venues zijn geclusterd in vier zones; Barra, Deodoro, Maracanã en Copacabana. Barra is de belangrijkste zone, hier bevinden zich het Olympische park en de meeste venues. Evenals het Olympisch dorp en het perscentrum met een hotel voor de media.

De vier zones en de internationale luchthaven zijn op verschillende manieren met elkaar verbonden. Ten eerste zijn er de Olympic Lanes. Dit zijn vrijgemaakte rijstroken voor onder andere atleten, officials en de media. Bezoekers van de Spelen zullen voornamelijk gebruik maken van het metro-, en busstelsel. Het BRT (Bus Rapid Transit) systeem is uitgebreid en verbindt nu de hele stad. Een essentieel (en ambitieus) onderdeel van het vervoersplan is de aanleg van metrolijn 4 tussen Ipanema en Barra. Volgens de laatste prognoses (eind mei 2016) is de lijn pas vier dagen voor de start van de Spelen klaar voor gebruik.

Zoals elke Spelen kent Rio de Janeiro een aantal bijzondere venues. Bijvoorbeeld het Sambódromo, ontworpen door Oscar Niemeyer. Op de plek waar normaal de grote carnavals parades voorbij trekken eindigt nu de marathon en worden de boogschietwedstrijden gehouden. In het legendarische Maracanã stadion wordt gevoetbald en op het strand van Copacabana is een tijdelijk stadion voor beachvolleybal gebouwd. Maar ook het ontwerp van een aantal nieuwe venues als de Youth Arena en de Future Arena spreekt tot de verbeelding. De laatste zal na de Spelen gedemonteerd en hergebruikt worden voor de bouw van vier scholen.

BARRA
Stadsdeel Barra da Tijuca ligt ten zuidwesten van het centrum. De helft van alle atleten die deelnemen aan de Spelen komt hier in actie. Het Olympische Park is gebouwd op een driehoekig stuk land en wordt aan twee zijden begrenst door de Lagoa da Tijuca. Vier jaar geleden was dit gebied nog een racecircuit. Ongeveer 3 kilometer ten zuiden van het park ligt de Olympic Golf Course. Voor het eerst sinds 1904 staat deze sport weer op het programma.

DEODORO
Deodoro is de op één na grootste cluster en is gelegen ten noordwesten van het centrum. Het National Shooting Centre en het National Equestrian Centre zijn in 2007 gebouwd voor de Pan American Games. Deze zijn aangevuld met onder andere de Youth Arena en het Olympic Hockey Centre. Voor rugby, voor het eerst in de ‘sevens’ variant op de Spelen, wordt een tijdelijk stadion gebouwd. Onderdeel van de Deodoro zone is het X-Park. In dit deel vinden de meer extremere sporten zoals BMX, Kanoslalom en mountainbiken plaats. Na de Spelen wordt het park een recreatiegebied voor de omringende woonwijken.

MARACANÃ
In de Maracanã zone vinden grote evenementen als atletiek en de openings-, en sluitingsceremonie plaats. De cluster is dicht aan het centrum gelegen en goed ontsloten. Alle venues in deze zone zijn bestaand. Het was in eerste instantie de bedoeling dat in het Julio de Lamare Aquatics Centre de poulefase van het waterpolo toernooi gehouden zouden worden. Januari 2016 is besloten deze wedstrijden te verplaatsen naar het Maria Lenk Aquatics Centre in Barra.

COPACABANA
De beroemde stranden en bergen van Copacabana vormen het decor voor de outdoor events. Door de locatie, net ten zuiden van het centrum, is deze zone zeer goed bereikbaar. De Spelen zijn hier ook het meest toegankelijk. Sporten als zeilen, wielrennen en marathon zwemmen zijn deels gratis te bezoeken. De enige permanente venue in deze zone in de gemoderniseerde Marina da Gloriá. Deze wordt gebruikt voor de Olympische en Paralympische zeil competities.

BUITEN RIO DE JANEIRO
Het voetbaltoernooi wordt gehouden in stadions verspreidt over heel Brazilië. Al deze steden waren ook speelstad tijdens het WK voetbal in 2014. Naast Rio de Janeiro (Maracanã en het Olympic Stadium) wordt er gevoetbald in Belo Horizonte, Brasília, Salvador, São Paulo en Manaus. De laatste is met 2850km het verst verwijdert van de gaststad. Vanwege het grote aantal wedstrijden wordt twee dagen voor de openingsceremonie al gestart met deze competitie.

Lees meer over Rio 2016 en de architectuur van de Spelen in dit online magazine of op Architecture of the Games.

In twee delen kijk ik vooruit naar de Olympische Zomerspelen van de XXXIe Olympiade in Rio de Janeiro. Vrijdag 29 juli volgt deel 2.

De eerste Olympische Spelen in Zuid Amerika

Van 5 tot en met 21 augustus 2016 vinden in Rio de Janeiro de eerste Olympische Spelen in Zuid Amerika plaats. De ‘Cidade Maravilhosa’ (Marvelous City) werd in 2009 tijdens de 121^ste IOC Sessie verkozen boven Madrid, Tokyo en Chicago. Na het WK voetbal in 2014 is dit het tweede grote evenement dat in korte tijd in Brazilië georganiseerd wordt. Tevens was Rio de Janeiro al de gaststad van de Pan American Games in 2007.

De verkiezing tot gaststad kwam in een periode waarin Brazilië de wind in de rug had. Politiek stabiel en behorend tot de BRIC-landen met een snel groeiende economie. Het gevolg was toenemende welvaart in alle lagen van de bevolking. Hoe anders is de situatie nu, aan de vooravond van de Olympische Spelen. De groei is tot stilstand gekomen. In 2015 kromp de economie zelfs met 3,8%, het slechtste resultaat in 25 jaar. De inflatie bedroeg vorig jaar maar liefst 10,7%. Ook op politiek vlak heerst er onrust. Tegen president Dilma Rousseff loopt een afzettingsprocedure omdat ze gefraudeerd zou hebben met de overheidsbegroting in 2014. Per 12 mei is Rousseff geschorst en tijdelijk vervangen door vicepresident Michel Temer. En alsof dat nog niet genoeg is kreeg het land te maken met de uitbraak van het Zika virus.

2016 had juist het jaar moeten zijn waarin het vernieuwde Rio de Janeiro zich aan de wereld zou presenteren. Na het verliezen van de status als hoofdstad aan Brasília in 1960 heeft de stad decennia lang geworsteld met zijn identiteit. Wat was de positie van Rio de Janeiro naast de nieuwe hoofdstad en de economisch sterke metropool São Paulo? Het stadsbestuur verloor controle over de favelas en criminaliteit rukte op. Met de economische groei van Brazilië vond Rio de Janeiro weer de weg naar boven. De toewijzing van de Spelen was hier een bevestiging van en zou Rio het laatste zetje geven om zich te ontwikkelen tot een moderne en leefbare stad.

De Olympische Spelen zijn vaak een katalysator voor stedelijke vernieuwing. Ze versnellen ontwikkelingen die normaal gesproken meer tijd vergen. Voor Rio de Janeiro heeft de komst van de Spelen vooral geresulteerd in versnelde verbeteringen in de infrastructuur en de pacificatie van favelas. De doelstelling om de waterkwaliteit in de baaien rondom de stad, waar onder andere de zeil wedstrijden plaatsvinden, te verbeteren is echter niet gehaald. Dit was een belangrijk onderdeel van het bid uit 2009. Het organisatiecomité kreeg verder te maken met bezuinigingen en beschuldigingen van corruptie. Een onderzoek hiernaar loopt nog. De bouw van de venues verliep daarentegen opvallend soepel. Op enkele uitzonderingen na was alles ruim op tijd klaar.

Elke stad die de Spelen toegewezen krijgt weet dat jarenlang de hele wereld meekijkt en elke gebeurtenis onder een vergrootglas komt te liggen. De omstandigheden en tegenslagen waar Rio de Janeiro mee te maken kreeg waren echter wel heel extreem. Of de Spelen een succes gaan worden is uiteindelijk afhankelijk van veel meer factoren. Als de inwoners van Rio de Janeiro het evenement in augustus omarmen, en er een sfeer ontstaat die gelijk is aan het beroemde carnaval, zal de moeizame voorbereiding snel vergeten zijn.

Lees meer over Rio 2016 en de architectuur van de Spelen in dit online magazine of op Architecture of the Games.